ReConstructie: de studentenprotesten tussen bulldozer en barricade

Langs alle ingangen van het terrein waar het tentenkamp staat, worden houten barricades opgeworpen. De ingangen van de universiteitsgebouwen worden niet geblokkeerd. Studenten en medewerkers kunnen alle collegezalen bereiken.

Otto Adang, emeritus hoogleraar Security and Collective behaviour (Universiteit Groningen) en voormalig lector aan de Politieacademie stelt dat de barricades zorgen voor een onveilige situatie. “Een eiland met smalle toegangen met aan één kant water, daar kunnen mensen minder makkelijk weg. Als er daar iets gebeurt en er moet een ambulance komen en dat lukt niet vanwege de barricades, dan wordt er ook naar de burgemeester gewezen, want die is verantwoordelijk voor de veiligheid.”

Gerbrig Klos, medewerker mensenrechten bij Amnesty International, is het hier niet mee eens. “Dat is speculeren op hypothetische risico's. Het gaat eraan voorbij dat mensen daar vrijwillig zaten en ook prima langs de barricades of het water naar buiten konden en dat de demonstranten de barricades zouden openen om mededemonstranten in nood te helpen. Dus zaten er geen mensen tegen hun wil die kwetsbaar waren."

Binnen die barricades staan tenten die dienen als bibliotheek, plek voor medische hulpverlening en ter overnachting. Er is een plek waar voedsel wordt verzameld, een plek waar teach-ins worden gegeven over de geschiedenis van Israël en Palestina en er is een WC aanwezig op het terrein.

Er worden flares (fakkels) en vuurwerk in het kamp en op de demonstranten gegooid. Demonstrerende mensen en organisatoren gooien de flares het water in om het vuur te doven. De indringers worden hardhandig naar buiten gewerkt.

De indringers zijn in het zwart gekleed en sommigen van hen dragen gezichtsbedekking. In een interview met EW geven zij later aan het protestkamp te willen verstoren om zo een ontruiming te forceren. Ze zijn geïnspireerd door tegendemonstranten die pro-Palestijnse studentenprotesten in de VS hebben laten ontsporen. De actie duurt een paar minuten, de politie grijpt niet in bij deze verstoring van het protest.

Gerbrig Klos, medewerker mensenrechten bij Amnesty International, zegt hierover: “Dit is de ernstigste vorm van schending van het demonstratierecht, dat mensen die aanstoot nemen aan de inhoud van een protest of de vorm of de locatie het recht in eigen hand nemen. In een democratische rechtsstaat moet de overheid het vreedzame protest beschermen en alles in het werk stellen om eigen geweld en eigenrichting te voorkomen, ook achteraf.”

Er ontstaat onenigheid tussen de demonstranten. Er wordt geroepen dat er niet met stenen moet worden gegooid. Er wordt geprobeerd mensen die stenen gooien tegen te houden, daarbij wordt geduwd en getrokken.

De bakstenen die uit de grond zijn getrokken om de barricade te verstevigen, worden door sommige demonstrerende mensen naar de bulldozer gegooid. Eén persoon gooit ook met vuurwerk. Op videobeelden horen we organisatoren schreeuwen: “Geen stenen gooien! Geen vuurwerk!”

Eén van de barricades, die is verzwaard met straatstenen, wordt uit omver gehaald door een bulldozer van de politie.

Demonstranten proberen bij de barricade de politie tegen te houden. De politie spuit een onbekende vloeistof op de demonstranten om het verzet te breken.

De bulldozer rijdt van een barricade die met stenen verzwaard is naar een andere barricade, bij een ingang van het tentenkamp. Deze is niet verzwaard met straatstenen en gaat snel omver. De Mobiele Eenheid en het arrestatieteam komen via deze weg het kamp binnen.

Otto Adang, emeritus hoogleraar Security and Collective behaviour (Universiteit Groningen) en voormalig lector aan de Politieacademie zegt over de inzet van de bulldozer: “Je ziet dat er niet zomaar naar voren wordt gereden met die bulldozer, van hup die barricade aan de kant. Er wordt geprobeerd een stukje van de voorkant van die barricade in de schep van die bulldozer te krijgen. Dan wordt er achteruit gereden zodat de ME er langs kan om de volgende stap te zetten.”

Een jonge vrouw die aan de voorkant van de groep mensen direct achter de barricade stond, vertelt: “Ik ben bewusteloos geslagen door de politie. Ik weet nog dat ik bijkwam op de grond, met gesuis in mijn oor en gebroken brilglazen. Ik kon niets meer zien. Mijn hoofd bloedde hevig en andere demonstranten hielpen me het kamp uit. Daar vroegen we naar een ambulance, maar de agenten bleven op mijn helpers inslaan.”

Gerbrig Klos, medewerker mensenrechten bij Amnesty International, zegt hierover: “Bij politie geweld gaat het erom dat je het lichtste middel gebruikt. Dat je als één tik volstaat, je niet vier tikken geeft. Als je slaat met de wapenstok moet dat op een lichaamsdeel zijn, bijvoorbeeld een spiergroep, zoals je bil of bovenbeen, maar niet op op het hoofd, niet op gewrichten en niet in het kruis.”

Gerbrig Klos, medewerker mensenrechten bij Amnesty International, zegt over deze video: “Het is duidelijk dat deze mensen geen bedreiging vormen voor de politie, noch voor derden. De politie gebruikt hier wel geweld om ze aan te houden, maar het soort geweld is niet effectief. Hier wordt vier keer geslagen, terwijl je na één keer al weet dat het niet werkt. Als mensen hier gearmd zijn en elkaar vasthouden, dan zal de politie moeten sjorren om ze los te krijgen en te verplaatsen, dan wel aan te houden. Het enige waar het toe leidt is dat mensen nog bozer worden en zich meer gaan verzetten.”

Op deze video is te zien dat demonstranten die opstaan en weglopen nog klappen krijgen van de politie met een wapenstok. Gerbrig Klos, medewerker mensenrechten bij Amnesty International, zegt hierover: “Een trap of klap nageven als demonstranten uiteindelijk opstaan en weggaan, is geweldgebruik wat evident niet mag en dat totaal onprofessioneel is. Agenten zijn getraind om zich te beheersen."

De bron van dit videomateriaal vertelt: “Iemand die maar half bij bewustzijn was en op straat lag werd naar buiten gedragen door de politie. De politie liet hen op hun gezicht vallen, checkten voor een hartslag en plaatsten hen alleen in een busje.”

De veiligheidsdriehoek kiest ervoor om demonstrerende mensen weg te houden bij het Namenmonument, een monument ter nagedachtenis van Joodse slachtoffers van de Holocaust. “Omdat nog steeds sprake was van een vreedzaam protest en er geen signalen voor wanordelijkheden of strafbare feiten waren, heeft de driehoek besloten om de demonstratieve optocht te faciliteren en in goede banen te leiden. Daarbij is specifieke aandacht geweest voor Joodse objecten zoals het Namenmonument, overigens zonder dat er signalen waren dat de activisten hun aandacht op die Joodse objecten richtten of van plan waren daar strafbare feiten te plegen,” verklaart de driehoek in hun rapportage van de demonstraties.

Gerbrig Klos, medewerker mensenrechten bij Amnesty International, zegt hierover: “Studenten lopen dinsdag 7 mei vanaf het Roeterseiland via de meest evidente route richting de binnenstad en dan wordt zomaar opeens de doorgaande weg geblokkeerd. Ze krijgen niets inhoudelijks te horen over wat de reden daarvoor is.” “Hier zie je wat er gebeurt op het moment dat een vreedzaam protest zonder goede uitleg wordt tegengehouden. Dat leidt meteen tot boosheid. Dan zie je vervolgens ook weer dat mensen die daar boos over zijn, maar geen geweld gebruiken, toch klappen krijgen met de wapenstok. En dan laat je zien dat je niet deescalerend optreedt.”

Een ooggetuige die de situatie heeft gefilmd vertelt: “De politie blokkeerde de weg en gaf geen duidelijke instructies over waar we dan wel heen mochten. Dat veroorzaakte een opstopping. Agenten schreeuwden naar ons dat we naar achter moesten en begonnen op de voorste rij mensen in te slaan, terwijl die mensen nergens heen konden vanwege de menigte achter hen.”

Een andere ooggetuige die video’s heeft bijgedragen vertelt: “Ik wilde niet opzij gaan voor een van de politiebusjes en toen reed de agent achter het stuur over mijn voet heen. Op een later moment probeerde ik de menigte uit te komen en vroeg ik aan een agent hoe ik dat moest aanpakken. Ik kreeg geen verbale respons, maar alleen een wapenstok tegen mijn hoofd aan.”

Gerbrig Klos, medewerker mensenrechten bij Amnesty International, zegt: “Hier stond Amnesty bij als waarnemer. De politie had veel mensen gevorderd om te vertrekken en niet iedereen deed dat meteen. Een oudere dame die stukken kleiner is dan de agenten en gewoon staat te filmen vormt geen bedreiging tegenover een linie van de politie. Dan is dit gewoon een hele lompe duw. Je hebt een eigen verantwoordelijkheid, maar de politie heeft de verantwoordelijkheid om in te grijpen met het lichtste middel. Haar daar weghalen had ook zonder een lompe duw met schild gekund, want ze vormde geen bedreiging.”

Otto Adang, emeritus hoogleraar Security and Collective behaviour (Universiteit Groningen) en voormalig lector aan de Politieacademie zegt: “Kijk, één van de basisprincipes is differentiëren. Dat je als politie ook in lastige situaties zoveel mogelijk onderscheid maakt tussen mensen die geweld plegen of overtredingen maken en degenen die dat niet doen. Toch heeft het ook iets naïefs, dat je als demonstrant denkt dat als je niks doet, dat het dan goed is. Als je in een situatie bent dat de politie vordert dat je weg moet en je blijft zitten of staan, dan kan het gevolg zijn dat je wordt aangehouden of een klap krijgt.”

Karen Pomer: “Ik zag mezelf niet als deelnemer van het protest, maar eerder als supporter. (...) Ik wilde documenteren wat de politie met de studenten ging doen maar ik had niet verwacht dat ze achter de omstanders aan zouden komen. Dat is waarom ik het filmde, maar misschien was ik te naïef. Naïef als in, ik had niet verwacht dat ze mij zouden lastigvallen. Ik deed niks om ze uit te dagen, ik schreeuw niet naar ze.”

Pomer is totaal verrast als ze door twee agenten met hun schild op de grond wordt geduwd. Ze komt op haar gezicht terecht en breekt haar neus.

Pomer: “Het was erg gewelddadig wat er gebeurde. Ik hoorde een ‘krak’. Ik hoorde mijn neus breken. Meerdere mensen probeerden me omhoog te helpen maar ze werden aan de kant geduwd. Ze probeerden me uit de weg van de politie te halen, want die waren op mensen aan het inslaan. De politie duwde mensen die me probeerden te helpen weg.”

Op een gegeven moment heeft de politie de ‘solidariteitsdemo’, tegen de barricade aangedreven. Agenten slaan tegen deze groep mensen aan op hun weg naar de barricades.

Wanneer politieagenten de barricades bereiken en deze proberen af te breken, gebruiken de bezetters van de Academische Club geweld tegen de politie. De politie wordt bespoten met brandblussers, demonstranten gooien met fruit, waterflesjes en stenen. Een van de demonstranten slaat met een houten stok op de helmen van ME’ers.

Een aantal van de mensen die in het nauw gedreven is tegen de barricade, vlucht voor het politiegeweld achter de barricades, in het terrein van de bezettende protesterende mensen.

De ME probeert een grote groep demonstranten de gracht op te drijven. Een demonstrant die vooraan staat roept herhaaldelijk "We kunnen geen kant op! We kunnen nergens heen!"

Een bron die medische hulp verleende tijdens de protesten vertelt: “Eén van de mensen aan wie we medische hulp verleenden had op de bulldozer gestaan, hoorden we van omstanders. Toen mijn collega bij deze persoon aankwam, was diegene geboeid met de handen op de rug en buiten bewustzijn. Het was moeilijk om hun hartslag te vinden in de nek. Toen heeft mijn collega gevraagd aan de agent om de handboeien af te doen. Het duurde 5 minuten voordat dat werd goedgekeurd. (...) Mijn collega vroeg in paniek aan de agenten om een ambulance. De respons: "Ik geef haar 5 tikken dan weten we of het echt is".”

De bron vertelt verder: “We moesten tien minuten lang smeken voordat de ambulance werd gebeld. De gewonde persoon kwam toen langzaam bij bewustzijn door met hen te praten en water in hun nek te doen, maar was nog erg verward en kon geen vragen beantwoorden. Toch werd deze persoon op dit moment door twee agenten in burger van ons weggesleept en gearresteerd. Mijn collega die deze persoon hulp verleende is ook gearresteerd.”

Gerbrig Klos, medewerker mensenrechten bij Amnesty International, zegt hierover: “Zij mag niet op die shovel staan, ze verhindert een politieoperatie. Maar ze was geen gevaar, ze had niks in handen waarmee ze geweld kon plegen en dit deed ze ook niet. Dit is een voorbeeld van een situatie die volgens Amnesty ook anders had gekund. Door iets meer tijd te nemen, meer uitleggen en de-escaleren.”

Een ooggetuige genaamd Noah vertelt: “Onder een oranje zeil hadden we medische benodigdheden verzameld. Binnen de barricades waren enkele honderden studenten. Ze liepen naar binnen en naar buiten, doneerden eten, pleisters en verband, of bezochten teach-ins waar studenten of medewerkers van de UvA een soort colleges gaven over Palestina.”

Tijdens de ontruiming worden de demonstranten bijeen gedreven onder een oranje zeil. In de video's is te horen dat een demonstrant roept ‘we kunnen nergens heen, we kunnen niet verder’ terwijl de politie ‘doorlopen’ roept en daarbij geweld gebruikt. Uiteindelijk gaan de demonstranten zitten.

De politie geeft aan dat de aanwezigen meerdere keren gevorderd zijn te vertrekken.

Ooggetuige Noah vertelt: “Ik heb de vorderingen om weg te gaan nooit gehoord. Ik stond met mijn rug naar hen [de agenten] toe en ze sloegen me van achteren.”

“Op een gegeven moment sta ik boven op de barricades terwijl de bulldozer hem uit elkaar haalt. (...) Aan mijn rechterkant zie ik de barricade in elkaar storten en de ME er doorheen beuken. Ze marcheren naar binnen en iedereen begint te gillen en te rennen, mensen worden geslagen. Ik besef dat ik van de barricade af moet zien te komen of ik loop serieus gevaar. Dus ik probeer weg te komen en ik voel ineens een scherpe pijn aan de achterkant van mijn arm, daarna dezelfde pijn achterop mijn dijbeen. Ik ben geslagen met een wapenstok en ik moet hinken om weg te komen.”

Noah wordt aangehouden op verdenking van geweldpleging en de agenten zeggen dat de ooggetuige bakstenen naar hun collega’s heeft gegooid, wat Noah ontkent.

Andere demonstranten lopen ook hoofdwonden op bij dit incident.

Diego wordt ter plaatse verzorgd door een 'street medic', en later op de spoedeisende hulp behandeld met huidlijm.

Het studentenprotest met een tentenkamp op de Roeterseilandcampus begint rond 12:00 uur met zo’n twintig tenten en 300 demonstranten. Organisatoren van het protest dragen oranje hesjes en medewerkers van de universiteit die meedoen dragen rode hesjes.

De demonstranten hebben drie eisen. In het opstellen van deze eisen, die gepubliceerd zijn op het Instagram-account @amsterdam.encampment, is het voorbeeld gevolgd van de BDS-beweging (Boycott, Divestment and Sanctions Movement). Ze luiden als volgt: De Universiteit van Amsterdam moet alle connecties tussen de UvA en Israëlische bedrijven en instituten openbaar maken, alle academische samenwerkingen met Israëlische instellingen stopzetten en alle contracten met bedrijven die “profiteren van genocide, apartheid, en uitbuiting van de Palestijnen en hun land” ontbinden.

verder

Verschillende getuigen omschrijven het tentenkamp in de middag als een overzichtelijk protest met een gemoedelijke sfeer, al worden sommige media minder hartelijk ontvangen. Sommige demonstranten dragen gezichtsbedekking. Verslaggevers van PowNews en De Telegraaf wordt het werk onmogelijk gemaakt, en worden van het terrein verdreven. Rond 20:00 uur slaat de sfeer om wanneer een aantal mensen met vuurwerk en fakkels het kamp binnendringt.

verder

Aan één van de eisen van de demonstrantendemonstrerende mensen wordt gehoor gegeven: op maandagavond maakt de UvA een lijst openbaar van samenwerkingen met Israëlische instituten. De demonstranten krijgen het aanbod dat het protest in afgeslankte vorm en zonder barricades mag worden voortgezet. Het aanbod wordt geweigerd. In afwachting van een ontruiming worden barricades opgehoogd of verzwaard met straatstenen.

Rond 22:00 uur vordert de UvA een laatste maal het terrein te verlaten. Een grote groep demonstranten geeft daar gehoor aan. Er blijft een groep van zo’n 150 personen achter in het tentenkamp. De UvA geeft aan aangifte te willen doen van erfvredebreuk, waarop de driehoek besluit het UvA-terrein te ontruimen. Dinsdagnacht om 2:30 uur wordt overgegaan tot de ontruiming.

verder

De andere barricade is niet verzwaard met stenen en de bulldozer haalt deze barricade snel omver, waardoor de Mobiele Eenheid en het arrestatieteam het eiland op kunnen komen.

verder

In de nacht van maandag op dinsdag worden het tentenkamp op Roeterseiland en de barricades met bulldozers weggehaald. Rond 3:00 uur ‘s nachts heeft de politie één van de barricades met de bulldozer omver gehaald. Om 4:00 uur is het terrein leeggeveegd. Er worden 169 betogers aangehouden op verdenking van erfvredebreuk. Het OM zal later oordelen dat er geen sprake was van erfvredebreuk. “Het vertoeven op Roeterseiland was niet strafbaar omdat volgens de rechtspraak een universiteit een voor de openbare dienst bestemd gebouw is,” stelt advocaat Willem Jebbink, die verschillende activisten bijstaat. “Artikel 139 van het Wetboek van Strafrecht stelt erfvredebreuk bij zo’n gebouw niet strafbaar.”

Gerbrig Klos, medewerker mensenrechten bij Amnesty International, zegt over de ontruiming: “Het ingrijpen op dat vreedzaam protest op het Roeterseiland zet ontzettend veel kwaad bloed en daarmee ook de toon voor vele protesten daarna. Het is wat dat betreft een keerpunt in de hele dynamiek rondom pro-Palestina protesten.”

verder

In de middag verplaatsen protesterende studenten, medewerkers en sympathisanten zich van de Roeterseilandcampus richting de Weesperstraat. Hier wordt de stoet demonstranten onderschept door de politie, die hen met twee politiebusjes de weg verspert.

Op dinsdagavond rond 18:00 uur worden twee panden van de UvA op het Binnengasthuisterrein bezet door de demonstranten. Er wordt geen aangifte gedaan omdat het bestuur van de universiteit eerst met hen in gesprek wil met de demonstranten. De bezetters overnachten in het gebouw.

verder

Enkele duizenden mensen verzamelen zich buiten de barricade, op de bocht tussen de Grimburgwal en Oudezijds Achterburgwal. Dit wordt op sociale media een ‘solidariteitsdemo’ genoemd: Deze demonstranten zijn solidair met de bezetters en zien zichzelf als een ‘low risk’ groep die geen geweld verwacht van de politie. De demonstranten die hier staan zien een stoet politieagenten hun richting uit lopen via de Grimburgwal.

Om 18:00 uur wordt aangifte gedaan van lokaalvredebreuk. De politie krijgt opdracht om het Binnengasthuisterrein te ontruimen.

verder

Ergens op de voorgrond van de groep protesterende mensen staat Karen Pomer, een Joods-Amerikaanse vrouw die in Amsterdam is op familiebezoek. Uit solidariteit met de protesterende studenten is ze naar de Amsterdamse Academische Club gekomen om de politie te filmen. Recht voor haar neus staat een agent, zichtbaar uitgerust met een pistool, wapenstok, schild, helm en beenbeschermers. Karen staat stil, met één van haar handen omlaag langs haar lichaam en de andere hand omhoog om de agent voor zich te filmen.

verder

Een student klimt boven op de voorkant van de bulldozer. Diens arm komt klem te zitten achter een buis boven het raam van de bulldozer. De persoon wordt door drie agenten van de bulldozer afgeslagen en geduwd.

verder

Achter de barricade bevindt zich de bezetting. Buiten de Academische Clubhet Academisch Gebouw staat een oranje zeil en demonstransten bevinden zich binnen en buiten de universiteitsgebouwen.

verder

Enkele momenten later heeft de politie de solidariteitsdemonstratie weten terug te dringen richting het Rokin vanaf de Oudezijds Achterburgwal. Demonstrant Diego staat in zijn donkerblauwe trui dicht op de politielinie, die tegen de mensenmassa aanduwt. Hij heeft een jas vast en houdt deze tussen zijn hoofd en een politieagent die met zijn wapenstok op de jas slaat.

Diego: “De politie riep de hele tijd dat we naar achter moesten. Ik werd een paar minuten lang op mijn benen, armen en torso geslagen zonder dat ik weg kon komen.”

Diego houdt zijn handen omhoog en haalt zijn schouders op: ‘Hoe moet ik dan wegkomen?’. Achter hem staat een grote groep demonstrerende studenten die zijn ingesloten tussen de politielinie, metalen dranghekken en een brug. De studenten gebaren naar elkaar naar achteren te bewegen, maar lijken vast te zitten.

Ruim een minuut later heeft de politie de demonstranten het Rokin opgeduwd. Diego loopt nog steeds als een van de voorste demonstranten voor de politielinie, achteruit richting het Rokin. Hij houdt zijn beide handen boven op zijn hoofd.

Diego: “Ik deed mijn handen over mijn hoofd omdat het arrestatieteam verticaal op ons in sloeg met wapenstokken.”

Enkele seconden later is te zien dat zijn handen onder het bloed zitten en hij rondloopt met een bloedende hoofdwond.

verder

Meerdere mensen komen vast te zitten tussen de politie en de mensenmassa. Er raken verschillende mensen gewond. Iemand die medische hulp verleende getuigt: "Ik ontmoet een jonge vrouw terwijl ze op wat gevallen fietsen ligt. Ze heeft rode ogen en ik zie tranen over haar wangen stromen. Ze vertelt dat de mensen achter haar zó hard werden geduwd door de oproerpolitie dat ik ze straat viel. “We schreeuwden tegen de politie “We proberen te lopen!” Mijn hand lag op iemands rug. De politie sloeg op de ruggen van mensen, en ook heel hard op mijn hand. Toen viel ik tussen de fietsen. Ze liepen over me heen.”

Iemand die medische hulp verleende getuigt: “Op de avond van woensdag 8 mei verleende ik eerste hulp op het Rokin, waar ik 6 mensen hielp die pepperspray in hun gezicht hadden gekregen en twee mensen verzorgde die met wapenstokken door de ME waren geslagen. Één van hen was direct op het hoofd geslagen met een wapenstok en kwam bij mij met een bloedende hoofdwond midden op het hoofd.”

Vanaf 21:30 begint de politie charges uit te voeren, waarna het protest geleidelijk tot een einde komt.

verder

Op 6, 7, en 8 en ook 13 mei vonden in Amsterdam de meest hevige pro-Palestina studentenprotesten plaats. Maar ook in de maanden die volgen en aan het begin van het nieuwe academische jaar wordt er gedemonstreerd aan de Universiteit van Amsterdam.

In ‘De studentenprotesten tussen bulldozer en barricade’ hebben wij geprobeerd de beelden en verklaringen van ooggetuigen in kaart te brengen om chronologie en overzicht te scheppen in de wildgroei aan verhalen en context te bieden aan losse video’s. Hierdoor wordt zichtbaar hoe het herhaaldelijk tot een gewelddadige confrontatie komt tussen demonstranten en politie.

Het geweld dat door de politie en door demonstranten is gebruikt heeft geleid tot een maatschappijbrede discussie over het recht om te demonstreren en het geweldsmonopolie van de overheid. Had het geweld voorkomen kunnen worden? Volgens Gerbrig Klos van Amnesty International heeft de politie kansen op de-escalatie laten liggen. Gedragswetenschapper Otto Adang wijst erop dat demonstranten een verantwoordelijkheid dragen voor gewelddadige situaties.

REACTIE Politie - - - - -

In ‘De studentenprotesten tussen bulldozer en barricade’ bent je uitgenodigd om zelf toe te treden tot het protestkamp en met eigen ogen mee te kijken hoe de politie en het protest met elkaar tot confrontatie kwam.

verder